Zespół Integracji Sensorycznej

Integracja sensoryczna, w popularnym skrócie określana jako SI, jest procesem przetwarzania w mózgu informacji odbieranych przez zmysły z naszego ciała oraz otoczenia w celu wykorzystania ich w codziennym życiu.

Nieprawidłowości tego procesu objawiają się występowaniem specyficznych problemów i nazywane są zaburzeniami procesów integracji sensorycznej. W najczystszej postaci występują u dzieci z prawidłowym rozwojem intelektualnym, w innych przypadkach są zaburzeniami współistniejącymi. Dzieci z tymi zaburzeniami wymagają specjalnej pomocy, między innymi postępowania nazywanego terapią zaburzeń procesów integracji sensorycznej, czyli terapii SI.

Najczęstszymi objawami dysfunkcji integracji sensorycznej u dzieci jest nieprawidłowa reaktywność na bodźce. Są to między innymi: niewłaściwe reakcje na bodźce dotykowe (nadmierne lub zbyt małe), za niski lub za wysoki poziom uwagi i aktywności, zaburzenia koordynacji ruchowej, opóźnienia w rozwoju: ruchowym, mowy, języka; trudności w uczeniu się, zaburzenia zachowania, obniżone poczucie własnej wartości.

Terapia zaburzeń w zakresie integracji układów zmysłów może być prowadzone przez odpowiednio wyszkolonych terapeutów w specjalistycznych placówkach i gabinetach.

Nieocenione rezultaty można osiągnąć też w zwykłym, codziennym życiu przez dostarczanie dziecku odpowiedniej ilości i jakości bodźców oraz zwracanie uwagi na nie i ich znaczenie. Warto wiedzieć, że odpowiednio i systematycznie wykonywane czynności codzienne i dobrze ukierunkowana zabawa są najwłaściwszą i najprostszą formą terapii SI. Dzięki temu można wpływać na współpracę (integrację) wszystkich zmysłów i nie dopuścić do rozwoju zaburzeń lub wyrównywać już istniejące.

Polecana literatura:

- Kranowitz C.S., Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw - zajęcia dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2011,

- Sher B., Gry i zabawy we wczesnej interwencji - Ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i przetwarzania sensorycznego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2013.

Lista objawów stanowiących wskazanie do przeprowadzenia badania integracji sensorycznej

(Oprac. E. Grzybowska - psycholog, instruktor i terapeuta integracji sensorycznej, mentor SI w Polsce )

Uwaga: pojedynczy objaw nie stanowi wskazania do diagnozy integracji sensorycznej, lecz występowanie kilku lub tym bardziej kilkunastu z nich – tak. Im starsze dziecko (zwłaszcza po 9 roku życia, gdy zasadniczy rozwój integracji sensorycznej powinien już być ukończony), tym mniejsza ilość objawów uzasadnia skierowanie na badania.

1. Dziecko nie znajduje przyjemności w zabawach na świeżym powietrzu
2. Ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem
3. Gdy pracuje nie pozwala innym stać obok siebie i przyglądać się
4. Ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy
5. Częściej niż inne dzieci w jego wieku odwraca znaki graficzne
6. Podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie na stoliku itp.
7. Często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała, w otaczającej przestrzeni
8. Zdarza mu się zakładać prawy but na lewą nogę lub odwrotnie
9. U dziecka występują trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem pokarmów /preferuje dania papkowate/, z samodzielnym piciem
10. Potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie
11. Ma kłopoty z samodzielnym ubieraniem się, zwłaszcza zapinaniem guzików, sznurowaniem butów
12. Rzucanie i łapanie piłki jest dla niego trudnym zadaniem
13. Jest nadmiernie ruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu
14. Nie próbuje pokonywać naturalnych przeszkód w terenie, tylko raczej je omija
15. Poproszone o coś często albo się z tym opóźnia, albo w ogóle zapomina o wykonaniu
16. Niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku tj. nożyczki, sztućce czy przybory do pisania
17. W nowym miejscu dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu
18. Ma obniżone napięcie mięśniowe lub wady postawy
19. Przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością
20. Wchodząc po schodach/schodząc częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi
21. Nagłe dotknięcie/popchnięcie z tyłu wywołuje u dziecka „reakcję alarmową” niewspółmierną do siły bodźca
22. Ma kłopoty z czytaniem z tablicy
23. Trudno się koncentruje, a łatwo się rozprasza
24. Wchodzi po schodach dostawiając nogi do siebie na każdym stopniu /wzorzec niedojrzały u dziecka powyżej 3 lat
25. Siadając na krześle czy poprawiając na nim swoją pozycję zdarza się, że spada
26. Ma problemy w samodzielnym myciu się, korzystaniu z toalety
27. Ruchy dziecka są niezgrabne - zbyt zamaszyste, kanciaste
28. Dziecko sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy
29. Często chodzi na palcach
30. Jest nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża
31. Nawet drobne urazy wywołują gwałtowną reakcję i długotrwałe narzekania
32. Kiedy próbujemy pomóc dziecku w przyjęciu jakiejś pozycji ciała wydaje nam się ono bezwładne, ciężkie lub sztywne
33. Nabycie nowej umiejętności wymaga od dziecka wielu prób i powtórzeń, ale gdy raz ją opanuje jest to efekt trwały
34. Podczas gimnastyki lub rytmiki wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać, podobnie podczas swobodnych zabaw ruchowych - nie może dotrzymać kroku rówieśnikom
35. Ma słabe wyczucie odległości - często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów
36. W porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno
37. Nie lubi dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem, nie lubi turlać się po podłodze, podskakiwać, robić fikołków
38. Zdarza się, że dziecko zaczyna czytać wyrazy od końca
39. Nie ma dominacji jednej ręki i żadna nie jest dostatecznie sprawna
40. Dziecku często przytrafiają się przykre przygody tj. rozlanie mleka, strącenie wazonu, rozsypanie cukru itp.
41. Wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie, do końca ich nie opanowało
42. Nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci
43. Dziecko trudno jest skłonić do współpracy z dorosłym lub współdziałania z innymi dziećmi, jest uparte, negatywistyczne
44. Podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać, jest zdezorientowane
45. Nowych aktywności fizycznych tj. : jazda na rowerze, pływanie uczy się długo i z mozołem a czasem mimo wysiłku nie udaje mu się ich opanować
46. Dziecko posiada ułomność fizyczną, z powodu której korzysta z wózka inwalidzkiego, kul, gorsetu itp.
47. Nie lubi karuzeli, czasem huśtawki - miewa potem mdłości
48. Okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku
49. Cierpi na chorobę lokomocyjną
50. Źle toleruje czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny.

Więcej informacji na temat diagnozy i terapii integracji sensorycznej można znaleźć tutaj.