Zespół Integracji Sensorycznej
Integracja sensoryczna, w popularnym skrócie określana jako SI, jest procesem przetwarzania w mózgu informacji odbieranych przez zmysły z naszego ciała oraz otoczenia w celu wykorzystania ich w codziennym życiu.
Nieprawidłowości tego procesu objawiają się występowaniem specyficznych problemów i nazywane są zaburzeniami procesów integracji sensorycznej. W najczystszej postaci występują u dzieci z prawidłowym rozwojem intelektualnym, w innych przypadkach są zaburzeniami współistniejącymi. Dzieci z tymi zaburzeniami wymagają specjalnej pomocy, między innymi postępowania nazywanego terapią zaburzeń procesów integracji sensorycznej, czyli terapii SI.
Najczęstszymi objawami dysfunkcji integracji sensorycznej u dzieci jest nieprawidłowa reaktywność na bodźce. Są to między innymi: niewłaściwe reakcje na bodźce dotykowe (nadmierne lub zbyt małe), za niski lub za wysoki poziom uwagi i aktywności, zaburzenia koordynacji ruchowej, opóźnienia w rozwoju: ruchowym, mowy, języka; trudności w uczeniu się, zaburzenia zachowania, obniżone poczucie własnej wartości.
Terapia zaburzeń w zakresie integracji układów zmysłów może być prowadzone przez odpowiednio wyszkolonych terapeutów w specjalistycznych placówkach i gabinetach.
Nieocenione rezultaty można osiągnąć też w zwykłym, codziennym życiu przez dostarczanie dziecku odpowiedniej ilości i jakości bodźców oraz zwracanie uwagi na nie i ich znaczenie. Warto wiedzieć, że odpowiednio i systematycznie wykonywane czynności codzienne i dobrze ukierunkowana zabawa są najwłaściwszą i najprostszą formą terapii SI. Dzięki temu można wpływać na współpracę (integrację) wszystkich zmysłów i nie dopuścić do rozwoju zaburzeń lub wyrównywać już istniejące.
Polecana literatura:
- Kranowitz C.S., Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw - zajęcia dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2011,
- Sher B., Gry i zabawy we wczesnej interwencji - Ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i przetwarzania sensorycznego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2013.
Lista objawów stanowiących wskazanie do przeprowadzenia badania integracji sensorycznej
(Oprac. E. Grzybowska - psycholog, instruktor i terapeuta integracji sensorycznej, mentor SI w Polsce )
Uwaga: pojedynczy objaw nie stanowi wskazania do diagnozy integracji sensorycznej, lecz występowanie kilku lub tym bardziej kilkunastu z nich – tak. Im starsze dziecko (zwłaszcza po 9 roku życia, gdy zasadniczy rozwój integracji sensorycznej powinien już być ukończony), tym mniejsza ilość objawów uzasadnia skierowanie na badania.
- Dziecko nie znajduje przyjemności w zabawach na świeżym powietrzu
- Ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem
- Gdy pracuje nie pozwala innym stać obok siebie i przyglądać się
- Ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy
- Częściej niż inne dzieci w jego wieku odwraca znaki graficzne
- Podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie na stoliku itp.
- Często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała, w otaczającej przestrzeni
- Zdarza mu się zakładać prawy but na lewą nogę lub odwrotnie
- U dziecka występują trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem pokarmów /preferuje dania papkowate/, z samodzielnym piciem
- Potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie
- Ma kłopoty z samodzielnym ubieraniem się, zwłaszcza zapinaniem guzików, sznurowaniem butów
- Rzucanie i łapanie piłki jest dla niego trudnym zadaniem
- Jest nadmiernie ruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu
- Nie próbuje pokonywać naturalnych przeszkód w terenie, tylko raczej je omija
- Poproszone o coś często albo się z tym opóźnia, albo w ogóle zapomina o wykonaniu
- Niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku tj. nożyczki, sztućce czy przybory do pisania
- W nowym miejscu dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu
- Ma obniżone napięcie mięśniowe lub wady postawy
- Przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością
- Wchodząc po schodach/schodząc częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi
- Nagłe dotknięcie/popchnięcie z tyłu wywołuje u dziecka „reakcję alarmową” niewspółmierną do siły bodźca
- Ma kłopoty z czytaniem z tablicy
- Trudno się koncentruje, a łatwo się rozprasza
- Wchodzi po schodach dostawiając nogi do siebie na każdym stopniu /wzorzec niedojrzały u dziecka powyżej 3 lat
- Siadając na krześle czy poprawiając na nim swoją pozycję zdarza się, że spada
- Ma problemy w samodzielnym myciu się, korzystaniu z toalety
- Ruchy dziecka są niezgrabne - zbyt zamaszyste, kanciaste
- Dziecko sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy
- Często chodzi na palcach
- Jest nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża
- Nawet drobne urazy wywołują gwałtowną reakcję i długotrwałe narzekania
- Kiedy próbujemy pomóc dziecku w przyjęciu jakiejś pozycji ciała wydaje nam się ono bezwładne, ciężkie lub sztywne
- Nabycie nowej umiejętności wymaga od dziecka wielu prób i powtórzeń, ale gdy raz ją opanuje jest to efekt trwały
- Podczas gimnastyki lub rytmiki wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać, podobnie podczas swobodnych zabaw ruchowych - nie może dotrzymać kroku rówieśnikom
- Ma słabe wyczucie odległości - często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów
- W porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno
- Nie lubi dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem, nie lubi turlać się po podłodze, podskakiwać, robić fikołków
- Zdarza się, że dziecko zaczyna czytać wyrazy od końca
- Nie ma dominacji jednej ręki i żadna nie jest dostatecznie sprawna
- Dziecku często przytrafiają się przykre przygody tj. rozlanie mleka, strącenie wazonu, rozsypanie cukru itp.
- Wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie, do końca ich nie opanowało
- Nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci
- Dziecko trudno jest skłonić do współpracy z dorosłym lub współdziałania z innymi dziećmi, jest uparte, negatywistyczne
- Podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać, jest zdezorientowane
- Nowych aktywności fizycznych tj. : jazda na rowerze, pływanie uczy się długo i z mozołem a czasem mimo wysiłku nie udaje mu się ich opanować
- Dziecko posiada ułomność fizyczną, z powodu której korzysta z wózka inwalidzkiego, kul, gorsetu itp.
- Nie lubi karuzeli, czasem huśtawki - miewa potem mdłości
- Okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku
- Cierpi na chorobę lokomocyjną
- Źle toleruje czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny.
Więcej informacji na temat diagnozy i terapii integracji sensorycznej można znaleźć tutaj.